آیا درمانی برای بیماری التهابی روده وجود دارد؟
بیماری التهابی روده (IBD) اصطلاحی کلی برای چندین بیماری است که دستگاه گوارش را درگیر میکنند. این بیماری زمانی رخ میدهد که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافتهای سالم روده حمله میکند.
دو نوع اصلی از IBD وجود دارد:
- کولیت اولسراتیو (کولیت زخمی): این شکل از بیماری روده بزرگ و راستروده را درگیر میکند.
- بیماری کرون: این نوع از بیماری میتواند هر بخشی از دستگاه گوارش، از دهان تا مقعد را تحت تأثیر قرار دهد.
IBD یک بیماری مزمن است که نیاز به مدیریت مادامالعمر دارد. تاکنون هیچ درمان قطعی برای کولیت زخمی و بیماری کرون یافت نشده است. با این حال، درمانهای متنوعی برای کاهش التهاب، تسکین علائم و کاهش عود بیماری وجود دارند.
درمان بیماری التهابی روده
درمانهای اصلی شامل داروها و جراحی است. انتخاب نوع درمان بستگی دارد به اینکه فرد به کدام نوع از IBD مبتلاست و شدت علائم چگونه است.
داروها
برخی داروها برای استفاده کوتاهمدت طراحی شدهاند و برخی دیگر را میتوان برای مدت طولانی مصرف کرد. ممکن است نیاز به ترکیبی از داروها داشته باشید و درمان شما با گذر زمان و تغییر علائم تنظیم شود.
در صورت وجود بیماریهای دیگر، این موضوع نیز باید لحاظ شود. از جمله داروهای متداول در درمان IBD عبارتند از:
- آمینوسالیسیلاتها: این داروها میتوانند به جلوگیری از عود بیماری و حفظ بهبود کمک کنند. شامل بالسالازید، مزالامین، اولسالازین و سولفاسالازین هستند.
- درمانهای بیولوژیک: این درمانها با مهار پروتئینهایی که موجب التهاب میشوند، عمل میکنند. از جمله آنتیتیاناف-آلفا (مثل آدالیموماب، سرتولیزوماب و اینفلیکسیماب)، آنتیاینتگرینها (مثل ناتالیزوماب و ودولیزوماب) و آنتیاینتروکینهای ۱۲ و ۲۳ مانند اوستکینوماب.
- درمانهای جدیدتر: شامل مهارکنندههای JAK مانند توفاسیتینیب و تعدیلکنندههای گیرنده S1P مانند اوزانیمود هستند.
- کورتیکواستروئیدها: برای کاهش التهاب در زمان شعلهورشدن بیماری به کار میروند. شامل بودزونید، هیدروکورتیزون، متیلپردنیزولون و پردنیزون هستند. این داروها سریعالاثر و برای دورههای کوتاهمدت استفاده میشوند.
- مهارکنندههای سیستم ایمنی: با سرکوب التهاب از عود بیماری پیشگیری میکنند و چند هفته تا چند ماه زمان میبرند تا اثر بگذارند. شامل مرکاپتوپورین، آزاتیوپرین، سیکلوسپورین و متوترکسات هستند.
پزشک ممکن است داروهای دیگری برای علائم خاص تجویز کند، از جمله:
- استامینوفن برای دردهای خفیف (داروهایی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و آسپرین باید پرهیز شوند زیرا میتوانند علائم را تشدید کنند).
- آنتیبیوتیکها برای عفونتهایی که به دلیل آبسه یا فیستول ایجاد میشوند.
- لوپرامید برای کنترل اسهال شدید.
جراحی
در مواردی که داروها کافی نباشند، جراحی میتواند کیفیت زندگی را بهبود بخشد. از جمله انواع عملها:
- برداشتن بخشی از روده کوچک یا بزرگ برای حذف قسمت آسیبدیده و اتصال دوباره قسمتهای سالم.
- پروکتوکولکتومی، شامل برداشتن روده بزرگ و راستروده است. پس از آن، مدفوع از طریق دهانهای در شکم خارج میشود و بیمار باید کیسهای برای جمعآوری مواد زائد استفاده کند.
عوارض IBD که نیاز به جراحی دارند شامل آبسه یا فیستول، خونریزی کنترلنشده، انسداد روده و سوراخشدن روده میشوند.
مدیریت بیماری التهابی روده از طریق تغییر سبک زندگی
برخی تغییرات در سبک زندگی میتوانند به کاهش علائم و بهبود وضعیت کلی کمک کنند.
تغذیه
در موارد شدید IBD، ممکن است دریافت مواد مغذی کافی دشوار باشد. در صورت نیاز به مصرف مکملها، باید با پزشک مشورت شود. بسته به علائم، ممکن است تغییرات رژیمی مانند موارد زیر توصیه شود:
- خوردن وعدههای غذایی کوچک اما مکرر
- پرهیز از نوشیدنیهای گازدار و نوشیدن آب بیشتر
- اجتناب از غذاهای پر فیبر، مغزها و پوست سبزیجات
نگهداری دفتر یادداشت غذایی میتواند کمک کند تا متوجه شوید کدام خوراکیها موجب تشدید علائم میشوند. همکاری با متخصص تغذیه نیز مفید خواهد بود تا رژیمی مناسب برای شما طراحی شود.
سلامت روان و احساسات
استرس علت IBD نیست، اما زندگی با آن میتواند استرسزا باشد و بر سلامت جسمی تأثیر بگذارد. برای کاهش اثرات استرس میتوان:
- تغذیه سالمتر داشت
- خواب باکیفیت کافی فراهم کرد
- ورزش منظم انجام داد
- مدیتیشن یا تمرینهای ذهنآگاهی را در برنامه روزانه گنجاند
بر اساس پژوهشها، مداخلات روانشناختی میتوانند برای برخی بیماران مفید باشند. از جمله درمانهای رفتاری، خودمدیریتی، هیپنوتراپی و درمانهای مبتنی بر ذهنآگاهی. اگر احساس اضطراب یا خستگی میکنید، مراجعه به درمانگر حرفهای یا پیوستن به گروههای حمایتی میتواند مؤثر باشد.
استراحت روده
برخی از بیماران مبتلا به بیماری کرون ممکن است از استراحت روده برای چند روز یا چند هفته سود ببرند. در این زمان فرد فقط مایعات خاص مصرف میکند یا گاهی هیچ خوردنی و نوشیدنی ندارد. تغذیه وریدی (IV) در این مدت ضروری است و باید تحت نظارت پزشک انجام شود.
جدیدترین پژوهشها در درمان IBD
در دهههای اخیر، درمان IBD پیشرفت چشمگیری داشته است. داروهای بیشتر و متنوعتر امکان درمان شخصیسازیشده را فراهم کردهاند، هرچند همه بیماران پاسخ مشابهی نمیدهند.
بنیاد کرون و کولیت پنج اولویت اصلی پژوهشی را تعیین کرده است:
- بررسی مکانیسمهای اولیه در انسان
- شناسایی عوامل محیطی تحریککننده
- فنّاوریهای نوظهور
- پزشکی دقیق و فردمحور
- پژوهشهای بالینی کاربردی
در حال حاضر، تحقیقات گستردهای درباره درمانهای نوین از جمله داروهای مولکولی کوچک، مهارکنندههای JAK، پیوند سلولهای بنیادی، پیوند میکروبیوتای مدفوع، درمانهای ضد اینتگرین و مهارکنندههای IL-12/IL-23 در حال انجام است.
چرا ادعاهای آنلاین درباره درمان قطعی نادرستاند
کولیت زخمی و بیماری کرون، هر دو مزمن هستند. در برخی دورهها ممکن است به بهبودی طولانی برسند، اما این بهبودی به معنای درمان قطعی نیست و همیشه احتمال عود وجود دارد.
در فضای آنلاین، محصولات بسیاری تحت عنوان درمان معجزهآسا معرفی میشوند که معمولاً شامل مکملهای گرانقیمت، محصولات گیاهی یا پروبیوتیکها هستند. هرچند برخی ممکن است علائم را کاهش دهند، اما درمان قطعی محسوب نمیشوند و حتی میتوانند با داروها تداخل داشته باشند یا علائم را تشدید کنند. پیش از تغییر اساسی در رژیم غذایی یا مصرف مکمل جدید، باید با پزشک مشورت کرد.
جمعبندی
کولیت زخمی و بیماری کرون دو نوع اصلی از IBD هستند و هر دو ماهیتی التهابی و مزمن دارند که نیازمند مدیریت درازمدتاند. با وجود ادعاهای متنوع، درمان قطعی برای IBD وجود ندارد. اما داروها میتوانند شعلهوری بیماری را کنترل کرده و علائم را کاهش دهند. در برخی موارد، انجام جراحی میتواند باعث کاهش طولانیمدت علائم شود.
پژوهشها درباره علت دقیق IBD همچنان ادامه دارند و امید است که در آینده به کشف درمان قطعی منجر شود. تا آن زمان، درمانهای نوین به بهبود کیفیت زندگی بسیاری از مبتلایان کمک کردهاند. در صورت ابتلا، پیگیری منظم پزشکی و آگاهی از درمانهای جدید بسیار اهمیت دارد.
