علتهای افزایش کلسترول و بیماری قلبی در زنان
هم مردان و هم زنان در صورت داشتن کلسترول بالا، در معرض ریسک بیشتری برای بیماری قلبی قرار دارند. اما زنان باید تفاوتهای کلیدی بهخصوص مرتبط با هورمونها را در نظر بگیرند و بر سطح کلسترول خود نظارت دقیقتری داشته باشند.
کلسترول تجمعیافته در شریانهای قلب یکی از عوامل اصلی خطر برای بیماری قلبی است که مهمترین عامل مرگ و میر در زنان محسوب میشود.
بر اساس گزارش انجمن قلب آمریکا در سال ۲۰۲۳، ۳۶٪ از زنان دارای سطح کلسترول کل بالاتر از میزان توصیهشده بودند.
در ادامه به توضیح این موضوع میپردازیم که چرا کلسترول به بیماری قلبی زنان کمک میکند و چطور میتوان آن را مدیریت کرد.
کلسترول چیست؟
کلسترول نوعی چربی واکسی است که بدن برای ساخت سلولها، هورمونها و مواد مهم دیگری مثل ویتامین دی و صفرا (مایعی که به هضم کمک میکند) استفاده میکند. این چربی در خون به صورت ذراتی به نام لیپوپروتئینها حمل میشود.
دو نوع اصلی لیپوپروتئین وجود دارد:
- LDL (لیپوپروتئین با چگالی کم): که به «کلسترول بد» معروف است و کلسترول را به محلهای مورد نیاز بدن میرساند.
- HDL (لیپوپروتئین با چگالی بالا): که «کلسترول خوب» خوانده میشود و کلسترول را به کبد باز میگرداند تا شکسته شود.
کلسترول بالا چگونه باعث بیماری قلبی در زنان میشود؟
داشتن کلسترول بالا (هایپرکلسترولمی) یا دیسلیپیدمیا به معنای افزایش LDL و کاهش HDL است که باعث افزایش احتمال ابتلا به بیماری قلبی میشود.
اگر سطح LDL خون زیاد باشد، این کلسترول در دیواره رگهای خونی تجمع میکند. HDL نقش پاکسازی کلسترول از خون را دارد، بنابراین اگر سطح HDL پایین باشد، نمیتواند کلسترول بد را به خوبی حذف کند.
با گذشت زمان، تجمع LDL تبدیل به مادهای به نام پلاک میشود که باعث تنگی و سختی شریانها میگردد. این وضعیت که آترواسکلروز نامیده میشود، نوعی بیماری قلبی است و جریان خون را محدود میکند.
در کل، سطح بالای کلسترول، خصوصاً LDL، خطر حمله قلبی یا سکته را در طول زندگی افزایش میدهد.
تاثیر کلسترول در زنان نسبت به مردان چگونه متفاوت است؟
زنان معمولاً سطح HDL بالاتری نسبت به مردان دارند که به دلیل وجود هورمون زنانه استروژن است.
مطالعات سال ۲۰۲۳ نشان میدهد که سطح کلسترول زنان ممکن است با توجه به مرحله سیکل قاعدگی آنها تغییر کند.
با ورود زنان به دوران یائسگی در حدود سنین ۵۰ تا ۵۵، سطح کلسترول کل و LDL افزایش و HDL کاهش مییابد. بنابراین حتی زنانی که در طول زندگی خود کلسترول ایدهآل داشتند، ممکن است در این دوره با کلسترول بالا مواجه شوند.
همچنین برخی عوارض بارداری میتوانند خطر بیماری قلبی را افزایش دهند.
بارداری ممکن است باعث افزایش کلسترول کل شود ولی پس از آن معمولاً این سطح به حالت عادی باز میگردد. آگاهی از مشکلات خاص بارداری مانند پرهاکلامپسی و دیابت بارداری اهمیت دارد.
عوامل خطر بیماری قلبی در زنان
به طور کلی مردان بیشتر در معرض بیماری قلبی هستند، اما برخی عوامل میتوانند خطر بیماری را در زنان، خصوصاً در دوران بارداری و پس از یائسگی، افزایش دهند:
- سن بالا
- سابقه خانوادگی بیماری قلبی
- سیگار کشیدن
- کمتحرکی
- اضافه وزن یا چاقی
- رژیم غذایی نامناسب با چربیهای اشباع و ترانس بالا
- هیپرکلسترولمی خانوادگی
- دیابت
- فشار خون بالا
- سندرم تخمدان پلیکیستیک
- یائسگی زودرس
- فشار خون بالا در بارداری (پرهاکلامپسی)
- دیابت بارداری
سطح کلسترول طبیعی برای زنان چیست؟
کلسترول بالا به معنای داشتن سطح کلسترول کل بالاتر از ۲۰۰ میلیگرم در دسیلیتر است که این مقدار برای مردان و زنان بالای ۲۰ سال یکسان است.
HDL
برای زنان، سطح HDL کمتر از ۵۰ میلیگرم در دسیلیتر یک عامل خطر اصلی برای بیماری قلبی است. سطح HDL بالای ۶۰ میلیگرم میتواند ریسک این بیماری را کاهش دهد.
LDL
سطح LDL برای زنان به شرح زیر توصیه میشود:
- زیر ۱۰۰ میلیگرم در دسیلیتر اگر بیماری قلبی ندارید
- زیر ۷۰ میلیگرم در دسیلیتر اگر بیماری قلبی دارید یا چندین عامل خطر برای آن وجود دارد، مثل:
- دیابت یا فشار خون بالا
- سنی بالای ۵۵ سال
- سیگار کشیدن
- سابقه خانوادگی بیماری قلبی
این معیارها در گذشته بیشتر استفاده میشدند اما امروزه پزشک بر اساس ریسک کلی بیماری قلبی درصد کاهش LDL را تعیین میکند.
چه زمانی باید کلسترول خود را چک کنیم؟
اکثر زنان بالای ۲۰ سال باید هر ۴ تا ۶ سال سطح کلسترول خود را اندازهگیری کنند.
کسانی که عوامل خطر بیماری قلبی دارند باید هر ۶ تا ۱۲ ماه آزمایش کلسترول انجام دهند.
نظارت بر کلسترول پس از یائسگی اهمیت بیشتری پیدا میکند. موسسه ملی قلب، ریه و خون آمریکا توصیه میکند زنان ۵۵ تا ۶۵ سال هر ۱ تا ۲ سال و زنان بالای ۶۵ سال هر سال باید آزمایش کلسترول انجام دهند.
چگونه کلسترول و ریسک بیماری قلبی را کاهش دهیم؟
اولین گام برای شناخت ریسک بیماری قلبی، مراجعه به پزشک و انجام آزمایش کلسترول است.
روشهای متعددی برای کاهش کلسترول وجود دارد؛ از جمله داروهایی که توسط پزشک نسخه میشود.
استاتینها رایجترین داروهای کاهنده کلسترول هستند. اگر این داروها موثر نباشند، پزشک ممکن است داروی دیگری تجویز کند، مخصوصاً در افراد با ریسک بالای حمله قلبی، سکته یا هیپرکلسترولمی خانوادگی.
تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی نیز نقش بسیار مهمی در کنترل کلسترول دارد. نکات زیر کمککننده هستند:
- حفظ وزن مناسب برای بدن
- ترک سیگار در صورت مصرف
- انجام حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت بدنی متوسط در هفته
- مصرف رژیم غذایی سالم قلبی شامل میوهها، سبزیجات، پروتئینهای کمچرب، فیبر و چربیهای تکاشباع و چنداشباع مانند ماهی چرب (سالمون، قزلآلا، تن) و مغزها
- پرهیز از مواد غذایی پرشکر مثل آبنبات، نوشابه و آبمیوههای صنعتی
- محدود کردن مصرف الکل
جمعبندی
با اینکه کلسترول بالا و بیماری قلبی معمولاً در زنان دیرتر از مردان رخ میدهد، بیماری قلبی همچنان اولین عامل مرگومیر زنان در آمریکا است.
سطح HDL در زنان پیش از یائسگی به دلیل هورمون استروژن معمولاً بالاتر است، اما پس از یائسگی، LDL افزایش و HDL کاهش مییابد.
کلسترول بالا هیچ علامت خاصی ندارد و تنها راه تشخیص آن آزمایش منظم است؛ مخصوصاً پس از یائسگی.
هرچه زودتر عوامل خطر مانند کلسترول بالا کنترل شوند، احتمال ابتلا به بیماری قلبی کمتر خواهد بود.
